Oldos Haksli: Ajib yangi dunyo

Таърифи

“Ajib yangi dunyo“ ingliz yozuvchisi Oldos Hakslining 1931 yilda yozilib, 1932 yilda nashr etilgan, distopik, ijtimoiy-fantastik romanidir. U fuqarolari aql-idrokka suyanuvchi, ijtimoiy iyerarxiya tartiboti qaror topgan futuristik butunjahon mamlakati to‘g‘risida hikoya qiladi. Unda reproduktiv texnologiyalar, uyqudagi taʼlim, ruhiyatga taʼsir va shartli reflekslarni shakllantirish sohalaridagi ulkan yutuqlar yordamida antiutopik jamiyat yaratiladi. Bu jamiyatga birgina inson — asarning bosh qahramoni qarshi chiqadi.

Oldos Hakslining jahon adabiyotida chuqur ahamiyat kasb etgan shoh asari “Ajib yangi dunyo“da tengsizlik hukm suruvchi, texnologik rivojlangan kelajakni taftish qiladi. Bu mamlakatda odamlar avtoritar boshqaruv tizimiga xayrixoh bo‘lishi uchun genetik yo‘l bilan ko‘paytiriladi, ijtimoiy jihatdan moslashtiriladi hamda farmatsevtik yo‘l bilan kuchsizlantiriladi. Bularning bari insonni erki, odamiylik qiyofasi va, ehtimol, qalbidan mahrum qiladi.

Benazir isteʼdod egasi bo‘lgan Haksli bir vaqtning o‘zida ham sanʼatkor, ham ruhshunos, ham inson tabiati va taraqqiyotining eng yorqin taftishchilaridan biri edi. Uning durdona asari – “Ajib yangi dunyo” millionlab o‘quvchilarni hayrat va vahimaga soldi, bizni ogohlantiruvchi, o‘yga toldiruvchi ajoyib badiiy asar o‘laroq, bugungi kungacha o‘z ahamiyatini yo‘qotmadi.

1930 yilgi fashizm bulutlari soyasi ostida yozilgan ushbu asar nafaqat o‘sha davr jamiyatlariga, balki ommaviy ko‘ngilxushlik, texnologiya, tibbiyot, farmatsevtika, ko‘ndirish sanʼati va elitaning yashirin taʼsiri hukmronlik qilayotgan XXI asr dunyosiga ham murojaat qiladi.